برخی افراد به طرز غیرقابل تصوری ثروتمند هستند. بر اساس گزارش فوربس، تا 8 آوریل 2021، جف بزوس، مالک آمازون، با 177 میلیارد دلار، ثروتمندترین مرد فعلی در جهان است. این رقم بالاتر از مجموع تولید ناخالص داخلی کشورهای میانمار، لائوس و کامبوج است که حدود 76 میلیون نفر جمعیت دارند.
مطمئناً در دنیای مدرن ما، جایی که فناوری امکان ایجاد و تثبیت ثروت واقعاً غیرقابل درک را فراهم می‌کند، ما در کنار ثروتمندترین افراد جهان زندگی می‌کنیم. ولی انگار اینطور که معلوم است، این افراد واقعاً ثروتمندترین انسان‌های تاریخ نیستند. ثروتمندترین افراد در زمان‌های گذشته زندگی کرده‌اند. در دوره‌هایی که تخمین میزان ثروت خالص بسیار دشوارتر بود.
نکاتی درباره‌ی ثروتمندترین افراد تاریخ در گذشته و حال
جف بزوس و ایلان ماسک از جمله ثروتمندترین افراد جهان در زمان حال هستند، اما از نظر تاریخی آنها در فهرست ثروتمندترین افراد تمام دوران‌ها قرار نمی‌گیرند!
در تاریخ، افراد ثروتمندتری نسبت به میلیاردرهای مدرن وجود دارند، به ویژه وقتی کسانی که ثروت و هزینه‌هایشان بر سلامت کلی اقتصاد در دورانی که در آن زندگی می‌کردند تأثیر گذاشته است.
مانسا موسی، امپراتور مالی در قرن چهاردهم، آنقدر از نظر مالی ریخت و پاش کرد که باعث تورم شدید در قاهره و مدینه شد.
امپراتور آتاهوالپا به قدری ثروتمند بود که طلا و نقره‌ای که پس از مرگ او در اروپا پخش شد باعث تورم بالا و کاهش رشد اقتصادی شد!
از چنگیزخان تا جی‌پی‌مورگان: ثروتمندترین مرد تاریخ کیست؟
تخمین ثروت در دوره‌های گذشته دشوار است زیرا معنای ثروتمند بودن در دوره‌های مختلف بسیار متفاوت است. سرزمین‌های امپراتوران ایرانی چقدر ارزش داشته‌اند؟ آیا اگر وزن (بر حسب اونس) را در 1754.85 دلار (آخرین قیمت طلا در هر اونس تا آوریل 2021) ضرب کنیم واقعاً می‌فهمیم چنگیزخان در خزانه‌ی خود چه مقدار طلا داشته و ثروت او در آن زمان چقدر بوده است؟
در اقتصادهایی که چیزی به نام پول واقعی وجود نداشت، مالیات بر غلات وضع می‌شد، و سواد گوهری نایاب محسوب می‌شد، محاسبات حدس و گمانی میزان ثروت بر حسب دلار اصلاً دقیق نیست.
اما این باعث نمی‌شود که از لذت سرگرم شدن با محاسبه‌ی ثروت ثروتمندان گذشته چشم‌پوشی کنیم. مارکوس لیسینیوس کراسوس را در نظر بگیرید که دارایی خالص تخمینی 170 میلیون سسترس بود.
استراتژی «سرمایه‌گذاری ارزشی» او خرید بخش‌هایی از رم بود زمانی که در آتش می‌سوختند. او ارتش معماران و برده‌های خود را فرستاد تا در صورتی که مالکان هزینه‌ها را بپردازند، آنها شعله‌های آتش را خاموش کنند.
وقتی اسپارتاکوس در سال 73 قبل از میلاد شورش بزرگ بردگان را رهبری کرد، کراسوس شخصاً دو لژیون را به میدان فرستاد. افسانه‌ها می‌گویند که مرگ او به خاطر این بود که طلای مذاب در دهانش ریختند. نمادی از عطش او برای ثروت.
همیشه لازم نیست برای یافتن افرادی با ثروت واقعاً غیر قابل شمارش به دوران باستان برگردیم. جان دی. راکفلر، چیزی بین 300 تا 400 میلیارد دلار ثروت داشت. جی‌پی‌مورگان آخرین وام دهنده‌ی ایالات متحده قبل از تأسیس فدرال رزرو بود که توانست از طریق پرداخت وام هنگفت به دولت، اقتصاد امریکا را پس از بحران اقتصادی سال 1893 به ثبات برساند.
شاید بهتر باشد به جای تلاش برای اندازه گیری ثروت به صورت مطلق، معیارمان را اینطور تعریف کنیم که چه کسی در زمان و مکان خود آنقدر ثروتمند بوده که شخصاً ارزش پول را تعریف کرده است.
با این دیدگاه تازه، می‌توان دو نفر را در تمام تاریخ نام برد که آنقدر ثروت در اختیار داشتند که خرج کردن آن (داوطلبانه یا غیرداوطلبانه) می‌توانست کل اقتصاد جهان در زمان آنها را به رکود بکشاند.
مانسا موسی، ثروتمندترین انسان تمام دوران‌ها
در سال 1324 مانسا (به معنی امپراتور) موسی، امپراتور مالی، به سفر حج رفت. هیأت همراه او متشکل از حدود 60 هزار نفر و مقدار زیادی طلا بود که تمام سرزمین‌های مدیترانه را سیراب کرد. او از هر شهری که می‌گذشت طلا بر سر مردم می‌پاشید و به فقرا بذل و بخشش می‌کرد.
بنا به روایتی او هر جمعه مسجد جدیدی می‌ساخت! مانسا موسی آنقدر در قاهره و مدینه ریخت و پاش کرد که هجوم ناگهانی پول باعث شد که قیمت کالاهای روزمره ناگهان سر به فلک بکشند.
او با درک اینکه شخصاً موجی از تورم ورای تصور را در کل منطقه ایجاد کرده بود، برنامه تسهیل کمّی بر اساس اعطای وام با اتکا به تمام موجودی طلای قاهره را آغاز کرد. او یک «چرخه اقتصاد کلان تک نفره» بود!
آتاهوالپا، ثروتمندترین بی‌پول تاریخ!
امروز بزرگ‌ترین ثروتمندان دنیا در قاره‌ی امریکا هستند. اما در گذشته چطور؟ در سال 1532، جنگ وحشیانه‌ای بر سر جانشینی امپراتوری اینکاها بین دو برادر ناتنی، آتاهوالپا و هوآسکار، تازه داشت به پایان می‌رسید و امپراتوری اینکاها روند بهبودی را آغاز می‌کرد.
هنگام صحبت از امپراتوری اینکاها، مسائل مربوط به اقتصاد بسیار پیچیده می‌شود. اینکا تنها تمدن بزرگ و پیچیده‌‌ی تاریخ هستند که مفهوم «بازار» در آن تعریف نشده است. مفهوم پول در فرهنگ آنها اصلاً وجود نداشت!
در عوض، کل جامعه‌ی اینکا به‌عنوان نوعی واحد خانوادگی سازمان‌دهی شده بود که «اینکا» (شخص امپراتور) پدر این خانواده‌ی بزرگ شناخته می‌شد. اینکا همه چیز را کنترل می‌کرد: غذا، پوشاک، کالاهای لوکس، خانه‌ها و مردم.
اعضای خانواده باید به عنوان کشاورز، کارگر، صنعتگر یا سرباز به امپراتور خدمت می‌کردند و در ازای آن، هر آنچه برای زنده ماندن نیاز داشتید در اختیارشان قرار می‌گرفت.
هنگامی که فاتحان اسپانیایی به آتاهوالپا حمله کردند و او را به اسارت گرفتند، او توانست چنان رشوه‌ای به آنها پیشنهاد کند که در هیچ جای تاریخ سابقه نداشت: یک اتاق بزرگ پر از طلا!
قدرت بی چون و چرای او می‌توانست کل معابد را از طلا پر کند. کاری که او واقعاً آن را انجام داد! از نظر تئوری، در تمام امپراتوری اینکا چیزی وجود نداشت که او نتواند مالک آن شود.
مبلغ رشوه‌ی آتاهوالپا در مقیاس امروز تقریباً چیزی حدود 1.5 میلیارد دلار ارزش دارد. به هر حال اسپانیایی‌ها او را کشتند و امپراتوری او را نابود کردند. میلیاردها دلار طلا و نقره اینکا که پس از سال 1500 مثل سیل روانه‌ی اروپا شد، تورم شدید و رکود اقتصادی طولانی مدت را به بار آورد: انتقام اینکا!
کلام آخر
شاید خیلی‌ها از شنیدن این که کمتر از 100 نفر در دنیا به اندازه‌ی نیمی از جمعیت زمین (حدود 4 میلیارد نفر) ثروت دارند، شگفت‌زده شوند. با علم به این موضوع زمانی را تصور کنید که پول تا چه حد متمرکزتر بوده است.
حتی اگر بیل گیتس عجیب‌ترین تعطیلاتی را که می‌توانست برود، می‌رفت، باز هم باعث بحران ارزی منطقه‌ای نمی‌شد! اگر یکی از میلیاردرهای امروزی گروگان گرفته شود، اگر تمام ثروتش را برای آزادی‌اش پیشنهاد دهد آیا ممکن است کل اقتصاد یک قاره را دچار رکود کند؟